| Hoe kun je het zenuwstelsel indelen? | Anatomische indeling:
- Centraal (door bot omgeven: hersenen en ruggenmerg)
- Perifeer (niet door bot omgeven: 12 paar hersenzenuwen, 31/32 spinale zenuwen)
Fysiologische indeling
- Animale = somatische (willekeurige) afferente en efferente banen
- Autonome = vegetatieve, viscerale (onwillekeurige) sympatisch en parasympatisch |
| Wat zijn proprioceptoren en exteroceptoren? | Proprioceptoren:
- Receptoren in het bewegingsapparaat
- Proprioceptieve sensibiliteit of proprioceptie: spieren, gewrichten, botten
Exteroceptoren:
- Receptoren in de huid
- Exteroceptieve sensibiliteit of exteroceptie |
| Wat is somatisch en wat is visceraal? | Somatisch:
- Met betrekking tot het lichaam
Visceraal:
- Met betrekking tot de ingewanden |
| Wat is ascenderend en wat is descenderend? | Ascenderende:
- Opstijgende, sensibele banden, afferente zenuw
Descenderende:
- Dalende, motorische banen, efferente zenuw |
| Wat is pijn? | Is een onplezierige, sensorische en emotionele ervaring die gepaard gaat met feitelijke of mogelijke weefselbeschadiging of die beschreven wordt in termen van een dergelijke beschadiging
Heeft te maken met:
- Weefselbeschadiging
- Verdriet
- Onaangenaam gevoel
Heeft ook te maken met:
- Menselijk lijden
- Pijn lijden |
| Wat zijn voorbeelden van pijn? | Kapotte knie van een kind:
- Uitgestelde reactie, huilt bij het zien van bloed
Oorlogswonden:
- Soms vreselijke wonden, nauwelijks pijn
Bevalling:
- Hele sfeer is medebepalend
Doorboringrituelen:
- Het ritueel helpt
Fantoompijn: pijn aan een lichaamsdeel wat niet meer aanwezig is: ontregelde poort? |
| Hoe kun je pijn classificeren? | - Acute versus chronische pijn
- Nociceptieve versus neuropathische pijn
- Somatische versus viscerale piin
Noxa (=schade)
Nocisensoren (=pijnzintuigen) gevoelig voor beschadiging |
| Wat is het verschil tussen acute en chronische pijn? | Acute en sub-acute pijn
- Waarschuwing
- Signaalfunctie
Chronische pijn > 3 of 6 maanden
- Alarm blijft voortvloeien
- Geen signaalfunctie meer |
| Wat is nociceptieve pijn? | = pijn veroorzaakt door weefselbeschadiging
- Stoffen komen vrij die zenuwuiteinden prikkelen of die de prikkeldrempel verlagen |
| Wat is het verschil tussen nociceptieve pijn en neuropatische pijn? | Nociceptieve pijn:
- Weefselschade
- Ontsteking
- Gezonde zenuwvezels
- Somatische/viscerale pijn
- Waarschuwende functie
Neuropathische pijn (=non-nociceptieve pijn)
- Schade aan CZS (centrale pijn); CVA
- Schade PZS (letsel afferente zenuwvezelfs); fantoompijn, herpes zoster, oncologische pijn
- Geen waarschuwende functie |
| Wat is het verschil tussen somatische pijn en viscerale pijn bij nociceptieve pijn? | Somatische pijn:
- Oppervlakkig (huid, bindweefsel, spierweefsel, gewrichten, bot) gelokaliseerd, scherp, stekend, kloppend
Viscerale pijn
- Diep (ingewanden borst, buik) niet duidelijk gelokaliseerd, drukkend, borrend;
- Referred pain |
| Waarom is het differentiëren van pijn belangrijk? | - Neuropathische pijnen reageren slecht op gebruikelijke analgetica (pijnstillers) NSAID |
| Wat is pijntolerantie? | -> Vermogen om om te gaan met pijn
<- analyse van de beïnvloedende factoren |
| Welke theorieën zijn belangrijk als het gaat om pijn? | - Cirkel van Loeser
- Poort theorie of Gate-control-theorie |
| Wat is het model van Loeser? | - Pijn is niet alleen een lichamelijk verschijnsel, maar heeft ook psychische en sociale kanten |
| Wat is pijngeleiding? | - Perifeer mechanisme
- Centraal mechanisme
- Modulatie (poort-theorie = gate control theorie)
- Pijnsyndromen (referred pain) |
| Wat is het perifeer mechanisme van pijngeleiding? | Pijn receptoren:
- Nociceptoren
Nociceptoren:
- Vrije zenuwuiteinden
Soorten vezels:
- C vezels: dun/langzaam (zonder myeline)
- A/delta vezels: dik/snel (met myeline) |
| Welke zenuwen veroorzaken het pijngevoel? | Zenuwen die de pijn voort geleiden bestaan uit twee soorten:
- Dunne vezels, C vezels = pijn; langzaam, reageren op alle soorten weefselschade, secundaire, ‘langzame’ pijn, viscerale pijn 0,7 m/sec
- Dikke vezels, A-delta vezels = tast, druk; snel, reageren alleen mechanische of thermische beschadiging, primaire, ‘snelle’ pijn, somatische pijn tot 120 m/sec |
| Wat zijn A-delta vezels en C vezels? | - A-delta vezels (met myeline): primaire pijn, gelokaliseerd
- C vezels (zonder myeline): secundaire pijn, diffuus, emotioneel gekleurd |
| Wat is de fysiologie van pijn? | Primaire pijn = snel, scherp, lokaal (lokt reflex uit) A-delta vezels
Secundaire pijn = later, zeurend, diffuus (pijnlijden) C vezels |
| Welke stoffen komen vrij bij een pijnprikkel? | - Prostaglandine
- Bradykinine
- Serotonine
- Histamine |
| Wat is het centraal mechanisme bij pijngeleiding? | - Van prikker naar gewaarwording
- Achterhoorn (ruggenmerg)
- Opstijgende banen
- Thalamus (allesbehalve reuk)
- Cerebrale cortex (sensibele hersenschors)
- Het centrale systeem werkt in op de hersenen, het cognitieve (lerende, wetende)
- De uitwisseling tussen dikke en dunne vezels blijft aanwezig
- De dunne vezels opent de sluis, vergemakkelijkt de overdracht
- De dikke vezels remt de overdracht, doet de sluis dicht |
| Wat is pijnmodulatie/poorttheorie? | Er vindt bewerking van de nociceptieve informatie plaats
Periferie + opstijgende banen + hersenen = pijn ervaring
- Poort zit in achterhoorn ruggenmerg
- Overdracht perifere zenuwvezel -> ruggenmerg
- Poort kan openstaan -> info naar de hersenen
- Poort kan dicht staan -> geen info naar de hersenen
- Hangt af van evenweicht tussen kleine ne grote afferente zenuwvezels |
| Wat doet massage bij pijn? | Door het wrijven -> stimulatie van de dikke A-delta vezels -> poort dicht -> minder info naar hersenen -> minder pijn |
| Hoe ziet het schema van de poorttheorie eruit? | Schema poorttheorie
Open:
Fysieke:
- Uitbreiding letsel, Gevoeligheid CZS
Affectieve:
- Depressie, angst, agressie
Cognitieve:
- Aandacht voor pijn, Verveling, Negatieve attitude
Sluiten:
Fysieke:
- Medicatie, Tegenstimulatie (massage)
Affectieve:
- Ontspanning, kalmte, positieve emotie
Cognitieve:
- Afleiding, Positieve attitude |
| Hoe kun je pijn behandelen? | Oorzaak:
- Analyse en niet alleen somatisch
Te veel aan prikkels wegnemen:
- Geneesmiddelen
- Operatie, blokkade van de zenuwbanen
Extra prikkels via de dikke vezels:
- Massage, koude/warmte, bewegen
- Angst verminderen, sociale support, uitgerust zijn, etc.
- Niet medicamenteus
- Medicamenteus |
| Hoe kun je pijn behandelen via geneesmiddelen? | Hoe werken deze middelen?
- Perifeer: (remmen prostaglandine synthese) tegen de pijnmediatoren (NSAID): aspirine, paracetamol, ibuprofen (nurofen)
- Centraal (opiaten = opioïde analgetica) remmen opiaatreceptor bij het ruggenmerg (achterhoorn en bij de thalamus): morfine |
| Wat is referred paind? | - Pijn in de ingewanden -> op een andere verafgelegen plaats waargenomen
- In het ruggenmerg zijn geen neuronen die uitsluitend door viscerale prikkels worden geactiveerd
- Info uit de ingewanden activeert ook neuronen uit het lichaamsoppervlakte en bewegingsapparaat = summatie van prikkels
- Pijn in de schouder bij een maagzweer
- Pijn in het schouderblad bij lever/galblaas ziekte |
| Hoe kun je pijn meten? | - Intensiteit – VAS
- Pijndagboek
- Multidimensionale pijnscorelijst |
| Wat is neuropatische pijn/non-nociceptieve pijn bij oncologie? | - Neuropatische pijn = non-nociceptieve pijn = pijn oncologie
- Huidtherapeuten krijgen patiënten die last hebben van de gevolgen van behandeling van borstkanker
- Klachtenpatroon van aanhoudende pijn en andere neurologische verschijnselen
- De pijnsyndromen die optreden na borstoperaties zijn vaak erg belastend voor de patiënt
- Een ingewikkelde neurologische achtergrond
- Het begrip neurogene pijn speelt hierin een hoofdrol
- Deze pijn is chronisch >3 of 6 maanden; alarm blijft voortvloeien, geen signaalfunctie meer |
| Welke soorten oncologische pijn heb je? | - Constant brandende
- Schrijnende pijn
- Scherpe pijnscheuten
- Cutane allodynie: pijn door niet pijnlijke stimulie |
| Wat is de pathofysiologie van neuropathische pijn en wat zijn de kenmerken? | Pathofysiologie:
- Zenuwstelsel zelf beschadigd
- Impulsgeleiding gestoord
- Pijn modulatie gestoord
- Centrale verwerking gestoord
Kenmerken:
- Zeer heftige pijnen, vreemde pijn: brandend, schroeiend, stekend, zeurend, elektrisch, tintelend, ‘insluipend’
- Samengaan van pijn met anesthesie
- Pijn in projectiegebied van getroffen zenuwen
- Moeilijk te behandelen
- Secundaire veranderingen in zenuwstelsel |
| Wat zijn voorbeelden van neuropathische pijn? | - Fantoompijn
- Postherpetische pijn
- Trigeminusneuralgie
- Causalgie
- Reflexdystrofie
- Diabetes
- Alcoholisme
- Loodvergifteging
- Plexusavulsie
- Multiple sclerose
- Herpes zoster |
| Hoe noem je het samengaan van pijn met anesthesie? | ‘Anaesthesia dolorosa’ |
| Wat zijn oorzaken van neurogene pijn? | - Perifere sensibilisatie
- Beschadiging inhiberende werking
- Valse circuitvorming
- Cerebrale veranderingen |
| Wat is perifere sensibilisatie bij neurogene pijn? | - Verandering zenuwmembraan
- Verlaging prikkeldrempel
- Spontaan optredende pijn, tastprikkels worden ervaren als pijnprikkels |
| Wat is beschadiging inhiberende werking bij neurogene pijn? | - Zenuwbeschadiging remt de inhiberende werking in de achterhoorn drempel |
| Wat zijn valse circuits bij neurogene pijn? | - Overspraak tussen beschadigde zenuwvezels
- Valse nieuwe contacten tussen zenuwvezels
- Plastische veranderingen in centraalen perifeer zenuwstelsel |
| Wat zijn cerebrale veranderingen bij neurogene pijn? | - Secundaire pijnverwerking lijkt afwijkend in emotioneel-affectieve pijngebied
- Verlagingpijndrempel
- Uitbreiding receptorvelden |
| Hoe kun je neuropathische pijn bestrijden? | - Zenuwblokkade
- Sympatische blokkade
- Resectie van neuroom
- Coagulatie achterhoorn van ruggenmerg
- Capsaïcine (substance P-remmer)
- Anticonvulsiva
- Antidepressiva
- TENS (transcutane electro neuro stimulatie)
- Cannabinoïden |
| Wat zijn oorzaken van pijn bij kanker? | Ziekteproces zelf:
- Ingroei bot, rek vliezen, druk zenuw, ulceratie
Gevolg van behandeling (iatrogeen):
- Wond, litteken, fantoom, lymfoedeem, straling, chemo
Fysieke achteruitgang (=malaise):
- Decubitus, infecties: herpes candida, veneuze trombose
Overige oorzaken:
- Hart, gewrichten, stress: hoofdpijn, migraine |
| Wat is pijn bij borstkanker? | - Mastectomie
- Okselkliertoilet
-> PMPS: post mastectomie pijn syndroom:
- Wondpijn
- Littekenpijn
- Lymfoedeem
- Ontstekingspijn
- Fibrosepijn
- Neuropathische pijn |
| Wat is neuropathie nervus intercostobrachialis? | Kenmerkend voor zenuwpijn:
- Brandend, schrijnend, zeurend, stekend, ‘speldenprikken’ en/of een ‘strakke band’
- Gevoel om de borstkas en/of bovenarm |
