nieuwste tijd - Details

Levels:

1) Chapter 1 View

Questions:

138 questions

🇳🇱		🇳🇱

De eerste Belgische vrouw die geneeskunde studeerde. Daarnaast was ze een overtuigd feministe.

Isala van Diest

Een verandering waarbij de bevolking op eenzelfde niveau komt en iedereen gelijk is (volgens Gerard). Het is een verlihctingsporject met aan de ene kant kenmerken zoals demovratie, vrijheid en vooruitgang, maar aan de andere kant ook kenmerken zoals kolonialisme, dwangarbeid, wereldoorlogen,… Moderniteit kent daarnaast kenmerken zoals secularisatie, economische reorganisatie en expansie en staatsvorming.

Moderniteit (kenmerken

Een Belgische feministe. Samen met Isabelle Gatti da Gamond vocht ze voor onderwijs voor meisjes. Popelin was de eerste Belgischie vrouwelijke doctor in de Rechten.

Marie Popelin

De verlichte Franse filosoof Montesqieu vond dat de vrijheid van de staat en inwoners heel belangrijk en wilde voorkomen dat bepaalde personen te veel macht zouden hebben. Om dit voorkomen zou vond Montesqieu dat er een wetgevende, uitvoerende en rechterlijke macht moest zijn.

Scheiding der machten

Een Belgische feministe en stichtte samen met Marie Popelin middelbare scholen voor meisjes op. Daarnaast zorgde ze er ook voor dat de hygiënische controle op prostitues (in tijden van Napoleon) minder pijnlijk werden.

Isabelle Gatti de Gamond

Het uitelkraar groeien van geïndustrialiseerde landen niet-geïndustrialiseerde landen in de negentiende eeuw.

Great divergence

Economisch herstel in de jaren ‘60, bijvoorbeeld de economie van Japan haalt de economie van het Westen in.

Great convergence

Schotse econoom uit de tijd van de verlichting. Hij legde de grondslag voor het klassiek liberalisme en wordt beschouwd als de vader van de moderne liberale economie. Volgens Smith moest iedereen de vrijheid hebben om voor het eigen belang te gaan op economisch gebied. Er was dus een minimale inmenging van de staat, wat smith Laissez Faire noemde.

Adam Smith

Vorsten die regeerden met velichte ideeën. Catharina de Grote was bijvoorbeeld een verlicht despoot.

Verlicht despotisme

Invloedrijke Franse filosoof van de Verlichting. Onder invloed van het rationalisme ontpopte Voltaire zich tot een godsdienstcriticus. Volgens Voltaire moet de mens als individu zijn verstand gebruiken en niet de denkbeelden van de kerk volgen

Voltaire

De macht en de positie van de monarch of regent is vastgelegd in een grondwet.

Constitutionele monarchie

Zwitserse filosoof ten tijden van de Verlichting. Volgens Rousseau moeten we niet focussen op de wetenschap en het vermogen om alles te verklaren, maar wel op de subjectieve en onverklaarbare dingen. Daarnaast zei Rousseau dat de mens streeft naar vrijheid en er geen scheiding der machten nodig was. Vervolgens streefde hij voor een sociaal contract dat de vrijheid van de individu moest realiseren. Hierbij zorgde hij voor een basis van de sociale zekerheid.

Rousseau

De algemene kenmerken waren de rede en afkeer van kennis van de bijbel. Daarnaast waren verlichte denkers tegen de standenmaatschappij, ze zochten individuele vrijheid en vooruitgang. De focus lag op het heden en de toekomst.

Verlichting

Franse generaal die de revolutie in Haïti leidde. Hij zorgde voor de onafhankelijkheid van Haïti en voor een afschaffing van de slavernij. De reden voor de revolutie in Haïti was dat de burgerrechten niet telden voor de slaven waardoor er een slavenopstand ontstond.

Toussaint de l’Ouverture

Verandering na de Renaissance. Er ligt geen focus op de wetenschap, maar op de subjectiviteit. De Romantiek is een combinatie tussen verlichtingsidealen en kritiek op de verlichting.

Romantiek

Was als invloedrijke jakobijn het wrede gezicht van de de radicale fase tijdens de Franse Revolutie. Diegene die tegen de revolutie waren werden op gruwelijke wijze vermoord. Verder pleitte hij voor het afschaffen van de slavernij in de kolonies van Frankrijk en wilde hij graag algemeen kiesrecht invoeren.

Robespierre

Algemene wil van de gemeenschap, wat de burgers eenstemmig zouden doen.

Volonté générale

Ierse filosoof, politicus en grondlegger van het moderne conservatisme. Volgens hem kon de Franse Revolutie vermeden worden. Hij geloofde dat de maakbaarheid van de maatschappij eerder een liberale illusie was en dat de verlichting hypocriet was.

Edmund Burke

De staat heeft een contract met de individu, basis van sociale zekerheid.

Contrat social

Verlichte dictator die zichzelf kroonde tot keizer van Frankrijk. Onder zijn regime kwamen er verschillende juridische en politieke maatregelen die als voorbeeld diende voor andere landen. Hierdoor was hij deels verantwoordelijk voor de modernisering van Europa. Daarnaast voerde hij de Napoleontische oorlogen in functie van de expansie van Frankrijk. Door deze veroveringen kwam er ook een intellectuele expansie waarbij de verlichtingsidealen werden verspreid. In 1815 is hij in Waterloo verslagen en in ballingschap gezet.

Napoleon

Feminisme in de 18e en midden 19e eeuw

Proto-feminisme

Franse schrijfster en politiek actvivist en feminist. Tijdens de Franse Revolutie schreef ze Déclaration des Droits de la Femme et de la Citoyenne, wat diende als aanvulling van de burgerrechten een gelijkheid tussen man en vrouw. Gestorven aan de guillotine tijdens de Franse Revolutie.

Olympe de Gouges

De natie is tijdloos en een natuurlijk gegeven. De natie heeft een exclusief karakter en niet iedereen behoort tot die natie.

Primordialisme

De Duitse filosoof was met zijn werken ‘Das Kapital’ en ‘communistisch manifest’ een van de eerste grondleggers voor de arbeidersbeweging. Daarnaast was hij een van de belangrijkste denkers van het socialisme en het communisme.

Karel Marx

De natie is een constructie en is tijdsgebonden. De nadruk ligt op het burgerschap.

Contextualisme/constructivisme

Duitse filosoof die samen met Marx ‘Het Communistisch manifest’ schreef. Hierdoor lag hij mede aan de bron van het socialisme en de opkomst van de arbeidersbewegingen.

Friedrich Engels

Gemeenschap waarbij de individuen een binding voelen en zich als een groep beschouwen door het bedenken van nieuwe tradities. Het concept is bedacht door Benedict Anderson

Imagined communities

Franse socioloog die wordt erkend als een van de grondleggers van het anarchisme. Hij was tegen het kapitalisme en voorstander van onderlinge hulp. Hier was een tussenkomst van de staat dus niet nodig. De staat zou berusten op onderlinge solidariteit.

Proudhon

Een inclusieve natie. iedereen heeft de kans ertoe te behoren. Tradities en vaderlandse liefde/patriotisme hebben hier een grote invloed op het natiegevoel.

Romantisch nationalisme

Russische anarchistische denker en samen met Proudhon een van de grondleggers van het anarchisme. Het anarchisme draait rond vrijwillige samenwerking tussen arbeidersverenigingen.

Bakoenin

Natievorming met de nadruk op etnische en culturele kenmerken. Door cultuur/ethische kenmerken te gebruiken als samenhorigheidsfactor zou de staat er alles aan doen om zijn eigen glorie te verhogen. Het integraal nationalisme kwam er door invloed van 1848-revoluties. Hierbij was de bedoeling om liberale hervormingen tot stand te brengen.

Integraal Nationalisme

Duitse filosoof en grondlegger van het perspectivisme. Volgens hem was de werkelijkheid niet bekend en moest de mens alles vanuit een bepaald perspectief bekijken. Dit zou het belang van de subjectiviteit van het denken verhogen.

Nietzsche

Deze term werd oor Marx geïntroduceerd. Utopische socialisme is het nastreven van een perfecte egalitaire samenleving zonder een plan te volgen. Iedereen in de samenleving is dus gelijk. Het werd gezien als een vroege vorm van het socialisme.

Utopisch socialisme

Oostenrijkse staatsman die tijdens het Congres van Wenen een oplossing zogt voor het systeem van Napoleon. Hierbij zette hij de Franse expansie stop en probeerde hij de rol van de monarchieën te herstellen. Daarnaast was het onderdrukken van de revolutionaire krachten ook een ‘agendapunt’.

Metternich

Ideologie die de regels van de wetenschap wou toepassen op de samenleving (>< utopisch socialisme). Belangrijke figuren hierbij zijn Marx en Engels. De Staat moest veroverd worden en het communisme uitgebouwd. De geschiedenis werd hierbij geanalyseerd vanuit historisch materialisme.

Wetenschappelijk socialisme/marxisme

Belangrijke figuren in deze ideologie zijn Proudhon (1ste anarchistische denker) en Bakoenin (Russische anarchistische denker). Zij streven voor de verwerping van de Staat (ipv veroveren bij Marx). Ze zijn tegen het kapitalisme en willen een samenleving met vrijwillige samenwerking en onderlinge hulp tussen de bevolking. Bij hun strijd tegen het kapitalisme willen ze de kleine ambachten herstellen.

Anarchisme

Latijns-Amerikaanse vrijheidsstrijder die Panama, Ecuador, Peru, Colombia; Bolivia en Venezuela bevrijdde. Hij (liberaal) won dankzij de verzwakking van het Iberisch schiereiland. Hij had bewondering voor de aanpak/politiek van Napoleon.

Simón Bolívar

1ste koning der Belgen van 1831 tot 1865. Hij werd voornamelijk gekozen door de internationale grootmachten. Op die manier wouden ze België weghouden uit de Franse invloedsfeer. Diezelfde grootmachten hadden ook beslist dat België een constitutionele monarchie moest worden (ipv gehoopte republiek) en neutraal blijven.

Leopold I

Propaganda via geweld (bv. aanslagen, ontvoeringen, moord). Dit werd toegepast bij het anarchisme, IRA (N-Ierland), RAF (W-Duitsland). Hierdoor was er algemene angst: de terreur kon iedereen treffen.

Propaganda van de daad

Hij zorgde bij de 2de internationale voor de start van de sociaaldemocratie. Hij was een Duitse revisionist, die de werken van sociale denkers als Marx en Engels wou herzien. Hun theorie en analyse waren goed, maar de oplossingen niet. In plaats van revolutie en communisme, wou hij streven naar samenwerking met liberalen en conservatieven.

Bernstein

Dit Congres onder leiding van Metternich, een Oostenrijkse diplomaat, had 3 belangrijke doelen: de Franse expansie stoppen, de herstelling van status quo ante, en revolutionaire ideeën onderdrukken. Men wou terug naar de periode voor de revolutie (restauratie).

Congres van Wenen

Hij was een ultraconservatieve Duitse leider, die mee aan het begin van de sociale zekerheid lag. Hij voerde deze wijzigingen door uit angst voor degeneratie en revolutie. Op vlak van gezondheid (bv. loon bij ziekte), op vlak van onderwijs (bv. meer beschikbare arbeidskrachten). Daarnaast wou hij ook de macht van de paus inperken.

Bismarck

Was een systeem van conflictresolutie in West-Europa om oorlogen te voorkomen en de vrede te bewaren. Het systeem zorgde voor een gespannen vrede. Er was bijvoorbeeld nog steeds een strijd tussen conservatief en progressief.

Congressysteem/Metternichsysteem

Communist van de radicale Bolsjewieken. Na de Oktoberrevolutie (1917) werd hij leider van de nieuwe Sovjet-Unie. Tijdens de burgeroorlog tot 1921 was zijn beleid gericht op oorlogseconomie. Daarna had hij een Nieuw Economische Politiek, een gemengde economie met goede resultaten. In deze periode was hij progressief ivm rechten, cultuur… Hij werd opgevolgd door Stalin.

Lenin

Is politiek die zich enkel op staatsbelang focus. De ideologieën blijven daarbij meer achterwege. De staat houdt geen of weinig rekening met moraliteit.Vanaf 1848, het revolutie, kwam deze politiek naar de voorgrond. Daarbij is er een harde vorm van nationalisme waarbij etnische kenmerken enkel nog van belang zijn voor natiegevoel.

Realpolitik

Communist. Hij was samen met Lenin leider van de SU toen die tot stand kwam. Hij kwam in conflict met Stalin voor de opvolging van Lenin. Hij had kritiek op Stalin en de SU. De 4de Internationale draaide rond het Trotskyisme. Tot de jaren 80 was spreken over hem een taboe.

Trotsky

Deze Amerikaanse doctrine hield een verbod op Europese landen om zich (politiek) te moeien met Latijns-Amerika in.

Monroedoctrine

Amerikaanse president na WO I. Met zijn 14 punten speech startte hij het Wilsonian optimisme. Belangrijke punten hieruit zijn het idee voor een internationale, geïnstitutionaliseerde ‘vredesorganisatie’ (Volkenbond) en het zelfbeschikkingsrecht.

Woodrow Wilson

De expansie van Rusland kwam tot de Krimoorlog (1853-56). Dit kan gezien worden als de 1ste ‘moderne’ oorlog omwille van gepantserde wagens, journalistiek, onderzeeërs… en moderne verpleegkunde. Rusland wou het Krim-gebied omwille van economische belangen (ijsvrije zeetoegang). Rusland verloor door interventie van een coalitie van Frankrijk en GB.

Krimoorlog

Kan gezien worden als de stichter van Turkije in 1923. Hij was de stichter van het Kemalisme. Daarbij staan republikanisme (tegen monarchie), secularisme, industrialisatie en taalpolitiek centraal.

Kemal Atatürk

Verschilt van de theorie van Darwin omdat men van mening is dat de evolutie wel beïnvloed kan worden. Een bekende aanhanger is Malthus. Hij wou de bevolkingsgroei beheersen via voorspellingen van hongersnood. Aan het Sociaal darwinsme wordt ook de ariosofie of rassenleer gekoppeld, waarbij 1 ras uitverkoren als sterkste dat leiding moet nemen. gevolgen van het sociaal darwinisme zijn de groei voor xenofobie en racisme.

Sociaal Darwinisme

Communistische leider van China. Tot WO II werkten de communisten samen met de nationalisten tegen Westerse inmenging. Nadien nam het communisme de macht.

Mao Zedong

Galton lag aan de basis van de eugenetica. De studie rond manipuleren van DNA om sterker ras te creëren. In de Gouden Jaren na WO II werden hier veel experimenten mee gedaan, vaak gesubsidieerd. Bijvoorbeeld in de VS: gedwongen sterilisatie, opsluiting instellingen.

Eugenetica

Opvolger van Lenin in 1924, na strijd met Trotsky. Zijn economisch beleid bestond uit een vijfjarenplan (Gosplan). Daarbij was er het definitieve einde van het privé-eigendom door volledige collectivisering. Daaraan gekoppeld was er veel ontheemding voor de landbouw. Het beleid van Stalin werd ook gekenmerkt door de politiek terreur via zuiveringsprocessen,…

Stalin

Was in 1871 een gematigde socialistische revolutionaire beweging die heerste over Frankrijk (voor 4 maanden). Ze wouden betere levensomstandigheden maar werden hard onderdrukt door de Franse regering die net verslagen was door de Duitsers tijdens de Frans-Duitse oorlog.

Parijse Commune

Na WO I kwam het fascisme op in Italië. Mussolini kreeg daarbij steun van de economische elite en squadristi. Met zijn mars op Rome in 1922 nam hij de macht over. Italië werd een eenpartijstaat met corporatisme. Gekoppeld aan het fascisme was er onder invloed van Mussolini ook sprake van hypermannelijkheid.

Mussolini

Was een arbeidersbeweging tussen 1864-1872. Een internationaal verband van vakbonden die strijde tegen uitbuiting van arbeiders. Er was steeds een interne strijd tussen gematigde socialisten, Marx, en anarchisten.

Eerste Internationale

In 1933 kwam Hitler en het nazisme aan de macht in Duitsland, mede door de economische crisis. Vanaf 1935 begon hij aan zijn expansiepolitiek. In 1939 sloot hij een verband met Stalin (SU) en begon WO II, of vervolg van WO I, met de inval van Polen. Op het einde van WO II pleegt hij zelfmoord.

Hitler

Omdat de Parijse Commune niet was gelukt, probeerden de revolutionairen een andere strategie. De Tweede Internationale kan gezien worden als het begin sociale democratie. Men werd gematigder, door de aanhoudende repressies bij revoluties.

Tweede Internationale

Na de burgeroorlog tussen 1936 en 1939 kreeg Franco de macht in Spanje. Hij was conservatief en wou de status quo herstellen. Bij de burgeroorlog kreeg hij internationale steun omwille van de angst voor het communisme bij de tegenpartij. Franco wou Spanje homogeniseren, bv. 1 taal. Daardoor onderdrukte hij minderheden, zoals het Baskenland.

Fransisco Franco

Is een beweging die opkomt voor vrouwenrechten en stemrecht voor de vrouw. De beweging had vooral aanhang van middenklasse en studentes

Suffragettenbeweging

Premier GB In de WO II vroeg hij steun van de VS om Hitler te verslaan. Na de oorlog was hij degene die de term ‘IJzeren Gordijn’ introduceerde. Hij werd opgevolgd door Attlee.

Churchill

Het herzien van de leer van Marx, bijvoorbeeld door Bernstein. Zo kon de leer van Marx verspreid worden door sociaaldemocratie. Revisionisme (marxisme) Revisionisten worden binnen het marxisme die personen genoemd, die bepleiten dat het socialisme kan worden opgebouwd via burgerlijke parlementaire weg in plaats van via een proletarische revolutie. (Wikipedia)

Revisionisme

In 1948 zorgde hij voor een eigen communistisch regime in Joegoslavië. Aangezien hij het land zelf bevrijdde op het einde van WO II, had hij er de macht. Hij toonde een 3de weg tussen het Westelijk en Oostelijk blok in de Koude Oorlog, als niet-gebonden land.

Josip Broz Tito

Was een encycliek van paus Leo XIII uit 1891. Daarin erkent hij dat de Kerk een antwoord moet vinden op sociale kwestie. Hij was conservatief tov het behoud van privé-eigendom en hoge controle. Maar was ook progressiever, bijvoorbeeld door het ontstaan van vakbonden te steunen. De encycliek kan gekoppeld worden aan het ontstaan van de christendemocratie.

Rerum Novarum

Belangrijke vertegenwoordiger van het sociaal liberalisme. Hij was voorstander van een economisch model met staatsinterventie. Door te investeren, zou er meer werkgelegenheid komen. Door meer jobs, zou ook de koopkracht stijgen, wat de economie zou laten groeien. Een gemengde economie was volgens Keynes het beste.

John Maynard Keynes

Een bijeenkomst in 1884-1885 waarbij Afrika werd 'verdeeld' onder aanwezige grootmachten. Scramble for Africa was resultaat van Conferentie van Berlijn en de internationale anarchie die ontketende na de ontbinding van het congressysteem. Vertaald als Wedloop om Afrika, wordt duidelijk dat de verschillende grootmachten elk probeerden om een stuk van Afrika te bemachtigen als kolonie.

Conferentie van Berlijn – Scramble for Africa

Democratische president van Amerika tussen ’33 en ’45. hij was de eerste leider die het Keynesianisme in praktijk uitvoerde om de crisis van de jaren ’30 te verhelpen. Hij bedacht en voerde de ‘new deal’ uit dat als plan zou dienen om uit de crisis te geraken. Dit omvatte: - overheidsinvesteringen (meer werk dus meer consumptie) - supervisie van de banken (regels voor banken) - devaluatie van de dollar - vaste prijzen voor producten (regulering v economie) - een minumumloon Dit plan zorgde voor een geleidelijk herstel van de crisis, maar de oorlogseconomie tijdens WO II zorgde voor een definitief einde van de crisis.

Franklin D. Roosevelt

Oorlog tussen Japen en Rusland tussen 1904-1905, waarbij Rusland de Chineese provincie Mantsoerije wou bezetten. Dit is het eerste conflict waarbij een Westerse macht verslagen werd door een Aziatisch land. Japan werd hierdoor gezien als een ‘alternatief model’. De gevolgen voor deze oorlog waren voor Rusland negatief. Door de oorlog blijft de bevolking ontevreden over hun slechte leefomstandigheden. Protesten van de bevolking werden onderdrukt tijdens de bloody Sunday revolutie in 1905. Na deze oorlog richt Rusland zijn zinnen op de Balkan, dat lag dichter bij huis.

Russisch-Japanse oorlog

Indiaas politicus en actief lid van de Indiase onafhankelijkheidsbeweging. India begon aan zijn dekolonisatieproces aan het einde van de 19de eeuw door de oprichting van het Indian National Congress (1885) olv Ghandi. Zo kreeg het Indiase volk meer inspraak. Na WO II versnelde de dekolonisatie van India. GB was verzwakt, waardoor in 1947 India onafhankelijk werd. Ghandi leidde India tot hij eind jaren ’40 vermoord werd.

Mahatma Gandhi

Dadaïsme: kunststroming (in korte periode na WO I) waarbij de aanvaarde standaarden bekritiseerd werden. Realisme: kunststroming (eind 19de – begin 20ste eeuw) waarbij engagement, maar twijfels bij de moderne wereld centraal staan. Surrealisme: (jaren ’20 – 1940) kunststroming waarbij de realiteit aan de kant wordt geschoven. Het dadaïsme wordt gezien als voorganger van het surrealisme. Elk van deze stromingen geeft het gevoel van de mensen in de periodes weer. Ze bieden allemaal kritiek op het bestaande samenlevingsmodel met absurditeit (dadaïsme en surrealisme) en alternatieven (realisme).

Dadaïsme, realisme, surrealisme

Eerste Congolese premier (1960-1961) van het onafhankelijke Congo. Hij was het hoofd van een pro-communistische partij binnen de republiek Congo. Hij werd vermoord. De toenmalige Belgische regering en de Amerikaanse CIA dragen een morele verantwoordelijkheid voor zijn moord.

Patrice Lumumba

De 2 groepen van intelligentsia (intellectuele elite) van Rusland. Ze waren beiden van mening dat het communisme een oplossing was voor het achtergestelde Rusland te laten groeien. De Mensjewieken (olv Martov) waren minder radicaal dan de Bolsjewieken (olv Lenin). Tijdens de Russische revolutie (1917) doet de tsaar een troonsafstand, waardoor de Bolsjewieken aan de macht komen. Lenin zorgt voor een invoering van het communisme om aan sociale- en landhervorming te doen en trekt zich terug uit WO I. Dit is de start van een communistisch Rusland dat zal blijven bestaan tot ’91.

Bolsjewieken & mensjewieken

Leider van de SU na Stalin (vanaf 1953). Hij voerde een anti-Stalinistisch beleid waarbij hij de SU de-staliniseerd. De oorzaken voor een zwakke SU lagen volgens hem bij Stalin. Hij kreeg het volk aan zijn kant door de ‘secret speech’ waarbij hij Stalins wanpraktijken uit de doeken deed. Hij beperkte daarnaast ook de geheime politie en promootte culturele openheid. Hij deed ook een gecontroleerde, dictatoriale hervormingen. Hij wou de vlucht van Oost-Europeanen tegenhouden door het bouwen van de Berlijnse muur. Hij deed ook aan economische decentralisatie, wat voor betere levensstandaarden zorgde.

Nikita Chroesjtsjov

Term die vanaf 1919 gebruikt werd. oorspronkelijk gebruikt door conservatieven die extreemlinkse krachten moesten tegenhouden. Vanaf jaren ’40 werd het gebruikt door het Westen dat de Communisten moet proberen te stoppen. De term werd in de jaren ’40 ingeleid door Frans president Clemenceau.

Cordon sanitaire

Figuur van openlijk verzet tegen de SU. Hij is een migrant van SU die in de VS ging wonen. De dissident was als componist radicaal tegen het communisme en liet die duidelijk merken in zijn muziekstukken.

Igor Stravinsky

Angst van het Westen voor de SU. Het rode gevaar was al sinds de Russische Revolutie een boeman binnen West-Europa. Deze angst is de reden dat fascistische en dictatoriale regimes binnen West-Europa niet onderdrukt en gestopt werden.

Red scare/rood gevaar

Figuur van stil verzet tegen de SU. Shostakovich was een Rus die zich stil verzette tegen het Communistische regime. Hij verwikkelde verborgen kritiek in zijn muziekstukken. Deze stukken werden gemaakt als ‘huiskamermuziek’, hierdoor bereikte hij de gewone Sovjetbevolking.

Dmitri Shostakovich

Na de Eerste Wereldoorlog hield president Wilson zijn 14 punten speech. Hij kwam hierin met het idee om een internationale vredesorganisatie op te richten. De Volkenbond werd daarbij opgericht in 1919. De VS zelf was geen lid van deze organisatie. Het wordt vandaag gezien als een diplomatieke mislukking, omwille van het feit dat ze expansie en conflicten van fascistische en dictatoriale regimes (nazi-Duitsland, Italië olv Mussolini…) niet tegengingen. De volkenbond was geen totale mislukking, het zorgde voor wetenschappelijke expertise om de staten te verbeteren (maakbaarhid vd wereld), kon zorgen voor een internationale conflictresolutie (tussen niet-vijandige landen) en vormde de basis voor de Verenigde Naties. Verder deden ze ook aan humanitair werk door andere actoren, zoals vrouwen en niet-Westerse mensen, te betrekken.

Volkenbond

Medeguerrillaleider van de Cuba crisis (1962). Samen met Fidel Castro leidde hij de geurrillastrijders die van Cuba een communistisch regime wouden maken. oorspronkelijk zocht hij geen steun bij de SU, maar na een interventie van de VS werd hij gedwongen tot een samenwerking met de SU. Cuba wordt door de hulp van de SU een niet-gebonden communistisch regime olv Castro.

Ernesto ‘Che’ Guevara

Het zelfbeschikkingsrecht was 1 van de ideeën die uit de 14 punten speech van Wilson kwam. Het gaat ervan uit dat elk volk een natie moet hebben. Ze hebben het recht om zelf een natie te vormen. Dit zorgde voor het ontstaan van nieuwe grenzen binnen Europa. De grenzen van landen verplaatsten zich naargelang de naties die de volkeren creëerde. vb. Oostenrijk-Hongarije werd ontbonden, Tsjechië werd opgericht.

Zelfbeschikkingsrecht

Amerikaanse president begin jaren ’60. Hij sluit een deal met SU leider Chroesjtsjov aan het einde van de Cubacrisis. Ze beslissen samen om de strategisch geplaatste kernwapens te ontmantelen omdat ze geen zin hadden in een kernoorlog. Daarnaast paste hij ook ‘soft power policy’ (kleine, strategische landen inspireren en beïnvloeden zodat ze aan je kant staan) op Latijns-Amerika. Hier wou hij economische programma’s opstarten die de landen zouden moderniseren. Dit mislukte echter door de corruptie. Als reactie op de mislukte ‘soft power’ ging de VS olv Kennedy politieke steun bieden aan Latijns-Amerikaanse landen. In theorie hielden ze zo communistische regimes tegen, maar in praktijk steunde de VS harde rechtse staatsgrepen.

John F. Kennedy

Het mandatensysteem ontstond uit het principe van het zelfbeschikkingsrecht van Wilson. Door de ontbinding van het Ottomaanse Rijk (1918) ontstonden er nieuwe, onafhankelijke landen. Sommige landen waren hier nog niet klaar voor, dus bezette de Volkenbond (vooral FR en GB) de gebieden. De landen van de Volkenbond zorgde ervoor dat de landen die ze bezette een geleidelijke en gestructureerde weg naar onafhankelijkheid bewandelden. Hierbij maakten ze onderscheid tussen A-landen (die praktische klaar waren voor onafhankelijkheid = landen in het Midden-Oosten) en B/C-landen (die nog niet klaar waren voor onafhankelijkheid = Afrika). In A landen kwam er een tijdelijk bestuur geleid door de Volkenbond, waarna het land het bestuur na een tijdje zelf overnam. In B/C-landen had een Westers bestuur voor een lange tijd nog macht. Er kwam echter kritiek op dit systeem. De landen van het Midden-Oosten zijn zo kunstmatig opgesplitst zonder inspraak van de bevolking. Er kan hier gesproken worden van verborgen kolonialisme, zowel in de A-, als in de B/C-landen

Mandatensysteem

Noord-Vietnamese communistische leider tijdens de Vietnamoorlog (1955-1975). Hij werd communistisch wanneer hij een opleiding banketbakker deed in Engeland/Frankrijk. Hij was de leider van de Vietminh en vietcong en kreeg steun van de SU tijdens dit conflict. Wanneer het zuiden verliest, wordt er een communistisch regime uitgebouwd.

Ho Chi Minh

Verdrag waarbij Frankrijk en GB bepalen wat voor schulden ze aan Duitsland wouden geven na WO I gewonnen te hebben. De schulden die ze oplegden, waren een voorbeeld van een harde realpolitik. Duitsland moest zich ontwapenen, moest gebieden afstaan aan het rechtmatige volk, kreeg zeer hoge herstelbetalingen… Hierbij hielden Frankrijk en GB geen rekening met de realiteit en met Duitsland zelf, want ze mochten niet mee onderhandelen. De herstelbetalingen zorgden ervoor dat de Duitse economie instortte, de wraakgevoelens van Duitsland waren groot.

Verdrag van Versailles

Oprichters/bedenkers van het neoliberalisme. Een liberale stroming waarbij geen staatsinterventies werden toegelaten (laissez-faire). De economie moest zichzelf zoveel mogelijk reguleren. (invisible hand v Smith)

Friedman & Hayek

Duitsland werd na de Eerste Wereldoorlog een sociaaldemocratische republiek. De monarchie van Duitsland werd stopgezet. Het was een gematigd socialistische staat, maar er was geen kritiek op het hebben van privé-eigendom. Deze republiek bestond van 1919-1933, wanneer Hitler de touwtjes i handen nam. Extreemlinkse groepen hadden kritiek op het gematigd socialistische beleid van de republiek. Zo pleegde de Spartakusbund (bestaande uit radicale marxisten) een mislukte staatsgreep.

Weimar-republiek

Premier van GB van ’79-90. Ze voerde een neoliberaal beleid in GB dat getroffen was dor de crisis van de jaren ’70. Dit deed ze door: - controle van inflatie -Privé-investeringen aanmoedigen - vrije handel promoten Vanaf midden jaren ’80 begon de Britse economie zich te herstellen. Het Noorden van GB (oa Londen) verbeterde, het Zuiden bleef achtergesteld. De hoge werkloosheid in GB werd opgelost door een grote tewerkstelling in de dienstensector en de Falklandoorlog. Oorlog zorgt voor meer werkgelegenheid en het was een afleiding van de economische problemen. In die zin is er wel een staatsinterventie geweest, wat tegen het neoliberale principe ingaat.

Margaret Thatcher

Onder het bestuur van Lenin werd er in de Sovjet-Unie een nieuwe economische politiek opgericht. De oorlogseconomie die tijdens de burgeroorlog werd toegepast, maakte plaats voor een nieuwe strategie. Hierbij werd de industrie genationaliseerd, maar mocht de landbouw blijven doen aan privéhandel en privé-ondernemingen. Door deze gemixte economie boekte de SU positieve economische resultaten.

Nieuwe Economische Politiek (NEP)

Anti-Westerse en religieuze leider van Iran nadat de oorspronkelijke Shah van Iran vluchtte in ’79. Hij maakte van Iran een Islamitische republiek waarbij het een moderne theocratie werd. Iran werd terug traditioneel en de seculiere staat Iran hield op met bestaan. De Iraanse Revolutie die Khomeiny ontketende had een impact op de wereldeconomie door Iraanse olievoorraden die belangrijk waren voor het Westen.

Ayatollah Khomeiny

Stalin, die na Lenin aan de macht kwam, bedacht het vijfjarenplan (of GOSplan) in 1928. Dit plan zou de SU snel industrialiseren en volledig collectivistisch maken. Staatsplanning werd dus over heel de SU ingevoerd. Dit plan zorgde voor een snelle modernisering van de SU, wat de levensstandaard van de bevolking verbeterde. Dit leverde alleen maar meer aanhang voor Stalin op. De SU werd hierdoor een wereldmacht.

Vijfjarenplan

Een belangrijk figuur in het verhaal rond de strijd tegen rassendiscriminatie. Colvin, een 15-jarig meisje, weigerde haar plaats af te staan in de bus voor een blanke vrouw. Ze werd opgepakt, maar startte een protestbeweging door haar acties. Dit gebeurde allemaal voor Rosa Parks, die als gezicht voor de strijd tegen rassendiscriminatie werd gekozen. Colvin was een tienermoeder die zwanger was geraakt van een blanke, getrouwde man. Dit soort controverse wou de beweging niet meenemen.

Claudette Colvin

Oorlog in Spanje tussen 1936-1939) tussen Franco (conservatieve extreemrechtse nationalist) en de republikeinse partij (communistisch en tegen de monarchie). Alle radicale Europese dictators (D, IT, PT..) steunden Franco in deze oorlog. De SU steunde de republikeinen. FR, VS en GB hielden zich buiten, ze waren bang voor de SU en intervenieerden daarom niet.

Spaanse burgeroorlog

Voornaam lid van de Afro-Amerikaanse mensentechtenbeweging. Hij leidde pacifistische protestacties. Zijn bekendste vreedzame protestactie is de mars op Washington waar hij de ‘I have a dream’ speech hield. Zijn acties, en die van andere protesterende zwarten, leidde tot het ‘civil rights act’ (1964) dat tegen rassen- en vrouwendiscriminatie was. Hij werd vermoord in ’68.

Martin Luther King

Economisch model waarbij massaproductie en -consumptie centraal staan. Het ontstond in de VS na WO I. Het was een van de factoren die zorgde dat de economie van de VS groeide.

Fordism

Feministe van de 2de golf van feministen (vanaf mid 20ste eeuw). Ze schreef ‘le deuxième sexe’ waarin ze de discriminatie van vrouwen doorheen de geschiedenis beschreef. Ze heeft ook kritiek op de sociale constructie dat mannelijkheid en vrouwelijkheid is. Ze onderscheidt de sekse (biologisch geslacht) van gender (hoe je je vanbinnen voelt). Ze beschrijft hiermee de stereotiepe genderrollen en sociale constructies. vb. Meisjes moeten met poppen spelen.

Simone de Beauvoir

Periode van de jaren ’20. Door de oorlogseconomie in de VS zijn de vrouwen meer aanwezig in het dagelijkse leven. De roaring twenties kan gezien worden als een 1ste seksuele revolutie waarbij de ‘flappers’ (vrouwen die deelnamen aan deze beweging) aan ‘body politics’ deden. Hierbij gingen ze in tegen de bestaande gendernormen (vrouwelijke figuur was een ‘must’) door figuurloze en jongensachtige kleding te dragen. Ze gingen in tegen de oude mode waarbij alle vrouwelijke rondingen tot zijn recht kwamen. korsetten werden ook niet meer gedragen. Het kan ook gezien worden als kritiek op de hypermannelijkheid, die in vb. fascistisch Italië centraal stond.

Roaring Twenties

Sociaaldemocratische bondskanselier van West-Duitsland tussen ’69 en ’74. Zijn buitenlandse politiek beleid kenmerkte zich met de ‘ostpolitik’. Dit zorgde voor een gezondere relatie met het Oostblok. Zijn ‘ostpolitik’ vertaalde zich naar de détentepolitiek (bekoeling), die zorgde voor een bekoeling van de KO. Zijn buitenlandse beleid werd gevolgd door veel andere leiders, zoals VS en SU

Willy Brandt

Een internationaal verbond van vakbonden. Er zijn in totaal 4 internationalen geweest. 1. een gematigd socialistische (olv leer v Marx) = >boekte succes door stakingskassen (geld krijgen ook al gaat de arbeider staken) 2. een sociaaldemocratische (olv Bernstein) 3. een communistische (olv Lenin en Trotsky) 4. een trotskystische (olv Trotsky) Ook de Volkenbond had een internationale arbeidsorganisatie. Deze streefde voor tripartisme, een sociaal overleg tussen werknemer, -gever en de staat. Dit werd de basis voor de welvaartsstaat en integreerde de arbeidersklasse waardoor de angst voor revoluties daalde.

Internationale Arbeidsorganisatie

Poolse paus vanaf ’78. Hij was erg populair door zijn sportieve, mannelijke uiterlijk. Hij was daarmee de koploper van muscular christianity, wat propaganda moest zijn voor patriotisme en mannelijkheid. Het diende als tegenbeweging tegen de wankele visie op mannelijkheid (door hippies ontstonden atypische mannelijke gendernormen ) Hij had als paus ook een politieke rol te spelen. Volgens hem moest Polen uit de SU. Hij organiseerde veel bezoeken en bijeenkomsten in Polen waar veel volk naartoe kwam. Het volk werd zo nationalistischer en kreeg ‘onafhankelijkheidsdroom’. De SU deed niet om dit te onderdrukken.

Paus Johannes Paulus

nieuwste tijd

Practice Known Questions

Exams

Learn New Questions

nieuwste tijd - Leaderboard

nieuwste tijd - Details

Levels:

Questions: